29 Nisan 2009

Ebru Nedir?

Ebru, kıvamlı suyun üzerine, gül dalı ve at kılından mamul fırçalar yardımıyla, sığır ödü ilave edilerek ayarlanmış, suda erimez boyaların serpilip, kağıda alınmasıyla oluşan kağıt bezeme sanatıdır.(Dere,2008,s.14)

Günümüzün değerli ebru sanatçılarından biri olan Timuçin Tanarslan ise ebrunun tanımını şöyle yapmıştır: “Görmek isteyen bir gözle bakıldığında insana gökyüzünde ahenkli bir bulut kümesi, bir mermer kesitindeki hareli billurlar veya bir damar, bazen suya susamış toprağın yüzündeki çatlaklar manzumesi, bazen bir avuç kumda oluşuvermiş ahenkli bir desen, bazen rengarenk bir çiçek bahçesi etkilerini aktarabilen ve sanatkara sonsuz anlatım imkanları sağlayan, her devre uyan bir sanattır” (Tanarslan, 1988, s.13).

Kağıt yüzeyinde buluta benzer şekiller oluştuğu için bu sanatın adına bulutumsu anlamına gelen Farsça Ab-ru kelimesinden gelmiştir.

Ebru sanatının adına Farsçada Abru (su yüzü); Çağtayca da Ebre :Hare gibi dalgalı ve damarlı kağıt, kumaş; Avrupa da Mermer Kağıdı, Marbled paper, papier marbre; Araplarda ise Varaku’l- mücezza (Damarlı kağıt) denilmektedir.(Sözen,1998,s.142)

Türk Dil Kurumu sözlüğünde ise ebru kelimesi, "Bezemecilerin türlü renk ve desende yaptıkları bir tür su kağıdı" olarak tanımlanmaktadır.(www.tdk.gov.tr)

Ebru sanatından bahsederken “en eski Türk kağıt süsleme sanatlarından biridir” denilir.Günümüzde değişik kullanım alanları bulunan bu sanat tarih içinde hep kağıt sanatı olarak yaşamıştır.

Günümüze ulaşan eski ebru eserlerini, kütüphanelerdeki kitap ciltlerinde, hat yazılarının çerçevelerinde, üzerine hat yazılmış olarak veya resmi belgelerin zemininde görebiliyoruz. Üzerinde değişiklik yapılamayacağı için, hafif ebru yapılmış kağıtlar, Osmanlı İmparatorluğunun resmi belgelerinde ve yazışmalarında kullanılmıştır.(Barut,2008,s.68)

Geçmişte ebru sanatı daha çok kitap ve hat sanatının yan kolu olarak gelişmiş ve bu alanda kitap ve cilt süslemelerinde kullanılmıştır. Ancak günümüzde yalnızca kağıda değil pek çok zemine uygulanarak geliştirilmiştir. Buna en güzel örneklerse kağıdın dışında kumaş ve cam yüzeylere ebru çalışmalarının yapıldığını görmekteyiz.